ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, “ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ, ਮੇਰੀ ਲੱਤ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਵੈਦ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਇਆ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ – ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਮਹਾਨ ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਆਯੁਰਵੇਦ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਆਯੁਰਵੇਦ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 5000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਡਾਕਟਰੀ ਅਭਿਆਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣਾ ਮੇਰਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ।
ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ, ਆਯੁਰਵੇਦ ਸਿਰਫ ਦਵਾਈਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੈ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ ਸਿਰਫ ਦਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜੀਣ ਬਾਰੇ ਹੈ।
ਮੇਰੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਸਕਾਰ ਹਨ, ਇਸਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ।”
ਅੱਜ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਆਯੁਰਵੇਦ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਚਰਕ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰੰਥ ‘ਚਰਕ ਸੰਹਿਤਾ’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਚਰਕ ਕੁਸ਼ਾਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜਾ ਕਨਿਸ਼ਕ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਵੈਦ ਸਨ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਚਰਕ ਸੰਹਿਤਾ’ ਵਿਚ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਚਰਕ ਨੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 200 ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।
ਭਗਵਾਨ ਧਨਵੰਤਰੀ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਨਵੰਤਰੀ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਖ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆਯੁਰਵੈਦ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਇਸ ਤੱਥ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ: ਵਾਯੂ (ਹਵਾ), ਜਲ (ਪਾਣੀ), ਆਕਾਸ਼ (ਸਪੇਸ ਜਾਂ ਈਥਰ), ਪ੍ਰਿਥਵੀ (ਧਰਤੀ) ਅਤੇ ਤੇਜਾ (ਅੱਗ)।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ, ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ‘ਸੰਸਕਾਰ’ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਖਾਉਣ ਤੱਕ। ਇਹ ਸਾਡੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਰਵਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
